Śmietankowe

Creme de Samogitie, Samogitischer Schmandapfei.

 

         Jabłko znane z dawien dawna na Żmudzi pod nazwą,: "Śmietankowe" będące prawdziwą chlubą pomologiczną tej prowincji. Kształt i wielkość. Owoc jest średniej zwykle wielkości, a na młodych tylko drzewach dość dużych dochodzi rozmiarów. Obie jego średnice są prawie równe, mniej więcej sześć centymetrów wynoszą, chociaż i po za siedem czasem przechodzą. Kształt jabłka jest nieco podługowaty, zupełnie prawidłowy. Brzuch znajduje się poniżej środka wysokości i przez to owoc jest trochę zwężony ku kielichowi, a szerszy w nasadzie. Przekrój poprzeczny nie przedstawia się w postaci koła, lecz mocno zaokrąglonego pięciokąta. Kielich zupełnie prawie zamknięty-a działki jego są zielone, nieco omszone, ostre, co do długości równające się głębokości dołka kielichowego, o wierzchołkach czasem ku obwodowi odgiętych. Zagłębienie kielichowe jest miernie głębokie, na pozór gładkie; przy bliższem jednak rozpatrzeniu widać płaskie w nim fałdy, z których wyraźniejsze w liczbie pięciu, odpowiadają działkom kielicha. Ogonek w stanie świeżym zielony, prosty, cienki i chudy,  wystaje on z dołka na zewnątrz, ponieważ długość jego dwóch centymetrów dochodzi. Przy krótszych rozmiarach, nawet nie wynoszących całego centymetra, mało z ponad dołka wychodzi, a czasem i brzegów jego nie dosięga. Dołek ogonkowy jest umiarkowanie głęboki, mało i niewyraźnie rdzawy. Skóra cienka i gładka. Barwa zasadnicza przy zupełnej dojrzałości jest blado-żóltawą, prawie białą; na tem tle ogólnem są rzucane, centki i kreski matowe, lecz tejże samej niemal barwy i dla tego występują wyraźniej li tylko w zarumienionej części owocu. Rumieniec jest złożony ze smug barwy pięknie karmazynowej, połączonych takiemiż kropkami i nieregularnemi żyłkami. Ilość rumieńca jest bardzo różną. Na owocach w cieniu wyrosłych (takich zawsze nieskończenie większa jest liczba), a mianowicie na drzewach starszych, cały rumieniec  ogranicza się do kilku rozrzuconych, różowych, wcale w oko nie wpadających smużek; w owocach zaś wyrosłych na słońcu, smugi na całej prawie powierzchni się znajdują, i jej połowie przynajmniej nadają piękną barwę karmazynowa, wśród której pojedyncze smugi zwykle rozeznać można, ale przedewszystkiem już wspomniane plamki białe. Cały rumieniec jest posunięty czasem ku szczytowi, a czasem ku nasadzie owocu co zupełnie zresztą zależy od kierunku owocu względem padających nań promieni słonecznych. Mięso owocu jest bardzo delikatne, miękkie, nader soczyste w odpowiedniej chwili dojrzałości. Barwa jego w bladych owocach jest, można powiedzieć, śnieżysto-białą; w umiarkowanie zabarwionych, nieco różowawą koło kielicha, w mocno zaś zarumienionych, wyraźnie różową mianowicie w górnej części owocu i głównie pod powierzchnią. Odpowiednio do tego i wiązki łyko-drzewne zamiast barwy zielonawo żółtej, posiadać mogą kolor mocno-różowy. Smak mięsa zlekka kwaskowaty, nieco  aromatyczny, wyborny, jest to smak parmenowy, jak zauważył p. Ed. Jankowski. Gniazdo nasienne średniej wielkości, nieco ku kielichowi zwężone i osadzone w środku owocu  zarysy jego naśladują niejako postać podługowatej cebuli. Komory nasienne są umiarkowanych rozmiarów w mniejszych owocach całkiem zamknięte, w większych zaś i grubszych na wpół otwarte. Mieszczą one zazwyczaj po jednem tylko dość małem ziarnku, barwy czarno-brunatnej, postaci jajowato-eliptycznej. Oś próżna.Rurka kielichowa jest dość wazką, lejkowatą i do komór nasiennych nie dochodzi. Dojrzewanie owoców odbywa się bardzo nieregularnie. Najlepsze, najlepiej wykształcone owoce, na drzewie bieleć zaczynają już w drugiej połowie września, za czem następuje ich łatwe z drzewa spadanie jadalnemi stają się jednak dopiero w końcu tegoż miesiąca. Inne, mniejsze zazwyczaj, trzymają się dość dobrze na drzewie niemal do końca września, i te w chłodnej trzymane piwnicy-dojrzewają dopiero w październiku i listopadzie, a trwają do stycznia. W sadach więcej północnych od naszego (we wsi Blinstrubiszkach, o dwie mile na zachód od miasta Rosień), owoce są jeszcze trwalsze, do lutego dające się przechować nad Niemnem zaś (np. w Belwederze pod Srednikiem), dojrzewanie rozpoczyna się prawie w połowie września, lecz trwałość jest krótszą. W każdym razie, owoce należy zbierać kolejno, w miarę jak bieleć zaczynają; w ten sposób, nie tracąc najpiękniejszych okazów, możemy je przez całe trzy miesiące spożywać. W chwili dojrzałości, niektóre owoce pokrywają się dość gęstemi  plamkami jasno-rudemi, pochodzącemi od usychania w pewnych punktach mięsa. Każda taka plamka jest zarazem wgłębieniem powierzchni, z którego przez nietkniętą skórkę prześwieca zawiędła i zbrunatniała wysepka mięsa. Takie owoce nie różnią się jednak wcale od innych, pod względem smaku i soczystości. Użytek. Jabłko śmietankowe jest wybornym owocem stołowym, a bezwarunkowo najlepszą z odmian na Żmujdzi uprawianych na większą skalę. Kuchenny jego użytek dotąd nie został wypróbowany.

Jabłoń.

Drzewo rośnie silnie, szybko i zdrowo, tworząc koronę szeroką,o gałęziach rozłożystych, długich, dość tęgich, wierzchołkami nieco kugórze podnoszących się. Nie dochodzi ta jabłoń więcej niż średnich rozmiarów, ponieważ wcześnie rodzić zaczyna, a potem stałą i obfitą płodnością o tyle się osłabia, iż mniejsze już nadal wydaje owoce. Na mrozy odmiana ta zupełnie jest obojętną, a chorobie raka wcale nie ulega. Latorośle odznaczają się barwą fijoletowo-brunatną na stronie oświeconej, cisawą zaś na ocienionej. Soczewki (kropki białe) są na

nich nieliczne, cała zaś powierzchnia latorośli dość jest nieznacznym

kutnerem (włoskami) pokryta. Liście latorośli, średniej tylko dochodzą wielkości, są eliptyczne, nieco na brzegach sfałdowane i trochę rynienkowato wyglądają. Górna ich powierzchnia jest dość jasno-zieloną, matową, lecz gładką dolna zaś, znacznym kutnerem pokrytą. Ogonek liściowy ze spodu karmazynowo zabarwiony, a ta barwa przechodzi zeń na nerw główny pod blaszkę, i tam stopniowo słabnie i ginie" prawie w połowie długości tej blaszki. Pączki kwiatowe są miernie omszone; postać ich-podłużnie jajowata. Liście do koła pączków kwiatowych zawsze są mniejsze, znacznie węższe, lancetowato-jajowate.

Załączona rycina  przedstawia owoc mocno zarumieniony, pochodzący z sadu p. WL Ławrynowicza w Potruszlu.


Ogrodnik Polski: dwutygodnik poświęcony wszystkim gałęziom ogrodnictwa 1880 R.2 T.2 Nr1 str.3